UFUNDISHAJI MADA YA NISHATI

Na Oscar Sabutoke

4.1 Nishati Endelevu
Muda: Saa 6
Malengo Mahsusi
Baada ya kukamilisha mada ndogo hii, mwanachuo aweze:
a) Kubaini vyanzo endelevu vya nishati.
b) Kuaridhia namna maji, upepo na jua vinavyotumika kuzalisha nishati.
c) Kutengeneza modeli za:
(i) Paneli za kuvuna nishati ya jua
(ii) Kuvuna nishati ya upepo na maji.
(iii) Gurudumu na mota
Mbinu za Kufundishia na Kujifunzia
a) Mchoro wa Venn
b) Fikiri-jozisha-wasilisha kubaini vyanzo endelevu vya nishati.
c) Onyesho mbinu kuaridhia namna vinu vya upepo na maji na paneli
zinavyoweza kuzalisha nishati.
d) Kufanya ziara ya mafunzo kubaini namna nishati anuwai
zinavyozalishwa.
13
Zana/Vifaa vya Kufundishia na Kujifunzia
a) Modeli za paneli za kuvunia nishati ya jua.
b) Modeli za kinu upepo, maji na jenereta.
Upimaji
a) Kazi mradi ya kutengeneza modeli za kinu upepo, maji na
jenereta.
b) Insha
4.2 Nishati ya Sauti
Muda: Saa 6
Malengo Mahsusi
Baada ya kukamilisha mada ndogo hii, mwanachuo aweze:
a) Kueleza vyanzo vya sauti.
b) Kuaridhia namna sauti inavyosafiri.
c) Kuelezea dhana ya mwangwi, namna unavyotokea na jinsi ya
kuudhibiti.
d) Kutengeneza vifani vya ala za muziki.
Mbinu za Kufundishia na Kujifunzia
a) Bungua bongo.
b) Jaribio la kamba inavyoweza kutengeneza mawimbi.
c) Uchunguzi jinsi mawimbi ya maji yanavyosafiri toka chanzo na
yanavyorudi nyuma yakigonga kizuizi.
d) Ziara ya kutembelea sehemu zinazoweza kuakisi sauti na kufanya
vitendo vyenye kusababisha mwangwi kutokea
e) Kazi mradi kutengeneza ala za muziki.
Zana/Vifaa vya Kufundishia na Kujifunzia
a) Ngoma, Filimbi, Zeze, Marimba
b) Kamba
c) Uzi
14
d) Dishi lenye maji na jiwe
e) Mazingira yenye kuweza kufanya mwangwi.
f) Upimaji
g) Kazi mradi
h) Insha ya kuelezea juu ya kutengeneza chumba cha mkutano
kisichoruhusu mwangwi kutokea.
i) Mkoba wa kazi
4.3 Nishati ya Sumaku
Muda: Saa 6
Malengo Mahsusi
Baada ya kukamilisha mada ndogo hii, mwanachuo aweze:
a) Kueleza sifa na kanuni za sumaku.
b) Kuchora mistari ya kani za sumaku.
c) Kueleza matumizi ya sumaku.
d) Kuaridhia jinsi nishati ya sumaku inavyoweza kutumika kuzalisha
nishati ya umeme.
Mbinu za Kufundishia na Kujifunzia
a) Bungua bongo
b) Majaribio yenye kuonyesha kuvutana na kukwepana kwa ncha za
sumaku.
c) Kufanya jaribio kuonyesha mistari ya kani za sumaku.
d) Kufanya ziara penye vinu vya kufua umeme.
Zana/Vifaa vya Kufundishia na Kujifunzia
a) Miche ya sumaku, dainamo ya baiskeli na mota
b) Misumari, vipande vya chuma, unga wa chuma.
c) Spika ya redio na kipaza sauti.
Upimaji
a) Zoezi
b) Testi
15
c) Insha kuhusu nishati ya sumaku inavyoweza kugeuzwa kuwa
nishati ya umeme.
4.4 Nishati ya Umeme
Muda: Saa 6
Malengo Mahsusi
Baada ya kukamilisha mada ndogo hii, mwanachuo aweze:
a) Kuainisha vyanzo vya umeme.
b) Kuaridhia njia za umeme na vifaa vinavyohusika.
c) Kuunda sakiti mfuatano na sakiti sambamba.
d) Kueleza dhana ya mkondo, volteji na ukinzani.
e) Kukokotoa ukinzani, mkondo na volteji katika sakiti ya umeme.
Mbinu za Kufundishia na Kujifunzia
a) Maswali na majibu.
b) Kutumia onyesho mbinu katika kuunda sakiti mfuatano na sakiti
sambamba.
c) Kutumia mbinu ya onesho mbinu juu ya dhana na ukokotoaji wa
mkondo, ukinzani na volteji katika sakiti ya umeme.
Zana/Vifaa vya Kufundishia na Kujifunzia
a) Chati zinazoonyesha vyanzo vya umeme, njia na vifaa
vinavyohusika.
b) Betri/seli, balbu/glopu, swichi, amita, voltimita, nyaya za
kuunganishia sakiti.
Upimaji
a) Insha
b) Majaribio juu ya ukokotoaji wa mkondo, ukinzani na volteji katika
sakiti ya umeme.
c) Kazi mradi ya kuunda sakiti mfuatano na sakiti sambamba.
4.5 Nishati ya Mwanga
Muda: Saa 6
16
Malengo Mahsusi
Baada ya kukamilisha mada ndogo hii, mwanachuo aweze:
a) Kubaini vyanzo vya mwanga.
b) Kueleza sifa na tabia za mwanga.
c) Kuaridhia kuakisiwa kwa mwanga kwenye vioo bapa, mbonyeo na
mbinuko.
d) Kuaridhia kupinda kwa mwanga katika media zenye densiti tofauti.
e) Kuelezea matumizi ya kuakisiwa na kupinda kwa mwanga.
Mbinu za Kufundishia na Kujifunzia
a) Kutumia changanyakete katika vikundi kubaini vyanzo, sifa na
tabia za mwanga.
b) Kutumia onyesho mbinu kuaridhia kuakisiwa kwa mwanga
kwenye vioo bapa, mbonyeo na mbinuko na kuaridhia kupinda
kwa mwanga katika media zenye densiti tofauti.
c) Maswali na majibu.
Zana/Vifaa vya Kufundishia na Kujifunzia
a) Chati zinazoonyesha vyanzo asili na visivyo asili vya mwanga.
b) Kurunzi mshumaa, kitabu, kibatari, chati ya mazigazi, vioo, glasi,
chupa, maji na prizimu.
Upimaji
a) Insha
b) Uwasilishaji kuhusu matumizi ya kuakisiwa na kupinda kwa
mwanga.
c) Kazi mradi kuaridhia kupinda kwa mwanga katika media zenye
densiti tofauti.